του Θανάση Αποστόλου*

Υπάρχει ένα μυστικό σχετικά με τη νικοτίνη. Είναι τόσο καλά κρυμμένο που ελάχιστοι καπνιστές και αντικαπνιστές στον κόσμο το γνωρίζουν. Πριν όμως όμως το μάθετε, είναι απαραίτητες κάποιες εισαγωγικές γνώσεις. 

Η νικοτίνη είναι μία διαφανής ελαιώδης ουσία. Είναι η εξαρτησιογόνος ουσία του καπνού. Αν δεν υπήρχε, κανείς άνθρωπος δε θα κάπνιζε ποτέ τα φύλλα του καπνού. Θα βλέπαμε να καπνίζουν μόνο σε επιδείξεις τσίρκων και θα απορούσαμε πώς το αντέχουν αυτοί που το κάνουν, ακριβώς όπως μας εντυπωσιάζουν οι ζογκλέρ που βγάζουν φωτιές από το στόμα...

Δυστυχώς η επιστήμη άργησε πολύ να τεκμηριώσει την εξαρτησιογόνο δράση της. Μόλις τη δεκαετία του ‘80 έγινε συστηματική και λεπτομερής έρευνα που βεβαίωσε ότι είναι η εθιστική ουσία του καπνού. Η καπνοβιομηχανία γνώριζε και απέκρυπτε αυτήν την πληροφορία, τουλάχιστον 15 χρόνια νωρίτερα.  Η νικοτίνη είναι πανίσχυρο δηλητήριο. Είναι το φυσικό ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΟ που βρίσκεται στο φύλλο του καπνού, το οποίο παρέχει στο φυτό άμυνα από διάφορα παράσιτα. Μάλιστα έχει χρησιμοποιηθεί στην αγροτική παραγωγή επί πολλά χρόνια ως αποτελεσματικό εντομοκτόνο! 

Μία σταγόνα νικοτίνης είναι πιο δηλητηριώδης από μία σταγόνα στρυχνίνης και 3 φορές πιο δηλητηριώδης από μία σταγόνα αρσενικού. Αν η ποσότητα νικοτίνης που περιέχει ένα τσιγάρο χορηγούνταν ενδοφλεβίως, θα προκαλούσε άμεσο θάνατο. Όμως όταν καπνίζουμε, μόνο ένα μικρό ποσοστό της εισέρχεται στον οργανισμό. Αυτή είναι αρκετή για να δημιουργήσει εξάρτηση με συγκεκριμένα συμπτώματα στέρησης.

Συμπτώματα στέρησης όπως τα έχουν αναφέρει οι καπνιστές:

• Απροσδιόριστη αίσθηση κενότητας στο στήθος που μοιάζει με πείνα.

• Ελαφριά κακοκεφιά που εύκολα μετατρέπεται σε εκνευρισμό.

• Αυξημένη όρεξη για φαγητό, γλυκά, αλκοόλ, που είναι μάλλον προσπάθεια να καταλαγιάσουμε τα παραπάνω συμπτώματα.

• Αφηρημάδα, αδυναμία συγκέντρωσης.

Δε χρειάζεται κανείς να κόψει το κάπνισμα για να τα αισθανθεί. Κάθε φορά που μένουμε χωρίς τσιγάρα για μερικές ώρες (πχ. λόγω ύπνου, ενός ταξιδιού, κλπ) κάνουν αυτόματα την εμφάνισή τους. Δηλαδή τα νιώθουμε σε καθημερινή βάση όσο είμαστε καπνιστές, χωρίς όμως να τα αντιλαμβανόμαστε. Αυτό συμβαίνει διότι η στέρηση λειτουργεί στο παρασκήνιο, υποσυνείδητα.

ΤΟ ΥΠΟΣΥΝΕΙΔΗΤΟ

Μια από τις πιο καταπληκτικές και διαφωτιστικές εμπειρίες της ζωής μου ήταν η γνωριμία μου με την έννοια του υποσυνείδητου. Μέχρι πριν λίγο καιρό νόμιζα ότι λειτουργεί κυρίως στα όνειρα. Έκανα όμως λάθος. Η ανθρώπινη σκέψη μπορεί να χωριστεί* σε δύο είδη, τη συνειδητή και την ασυνείδητη (υποσυνείδητη). 

Ας δούμε τα κυριότερα χαρακτηριστικά τους

Το συνειδητό περιλαμβάνει όσα εμπίπτουν στην επίγνωση του ατόμου ανά πάσα στιγμή.

(S. Freud)

Η συνείδηση καταλαμβάνει μόνο ένα μικρό αλλά σημαντικό κομμάτι της νόησης, με το οποίο ασκούμε έλεγχο στον εαυτό μας. Είναι αυτό που σκεφτόμαστε και κατανοούμε. Πχ. συνειδητή σκέψη χρησιμοποιείτε τώρα για να διαβάσετε και να κατανοήσετε αυτές τις γραμμές, για να συνομιλήσετε με κάποιον κλπ. Ενέργειες της συνείδησης είναι:

• οτιδήποτε δημιουργεί κατανοητή σκέψη.

• η ερμηνεία που δίνουμε σε ό,τι αισθανόμαστε.

• οι ηθικές μας αρχές.

• η βούληση, η δύναμη της θέλησης. Πχ. η αποφασιστικότητα που χρησιμοποιούμε για τη διακοπή του καπνίσματος, για μια δίαιτα κλπ.

• η αντίληψη και ο έλεγχος των πράξεών μας.

Αυτό που κατανοείτε κάθε στιγμή της ζωής σας είναι η συνείδηση και όλα τα υπόλοιπα (που είναι πολύ περισσότερα!) ανήκουν στο υποσυνείδητο.

* Η ανθρώπινη σκέψη λειτουργεί ως ένα πολύπλοκο και αδιαίρετο σύνολο, Όμως ο χωρισμός της σε συνειδητή και ασυνείδητη σκέψη μπορεί να είναι ένα πολύτιμο εργαλείο κατανόησης και θεραπείας συμπεριφορών και προβλημάτων.

Το υποσυνείδητο είναι όλη η σκέψη που δεν περνάει από συνειδητό έλεγχο.

Παρακάτω δίνω μερικά παραδείγματα υποσυνείδητης σκέψης.

• Περπατάμε στο δρόμο και ξαφνικά ακούμε κόρνα. Αμέσως χωρίς να “σκεφτούμε”, αντιλαμβανόμαστε αν η κόρνα ακούγεται για εμάς ή όχι και κάνουμε αν χρειάζεται απότομη κίνηση για να αποφύγουμε τον κίνδυνο.

• Ο τερματοφύλακας ενστικτωδώς κάνει μια βουτιά για να πιάσει τη μπάλα, χωρίς να σκεφθεί το παραμικρό. Ούτε υπολογίζει γωνίες, ούτε σκέφτεται πόση δύναμη θα βάλει στα πόδια ή πόσο θα απλώσει τα χέρια του. Ενστικτωδώς κάνει μια αξιοθαύμαστη βουτιά και μπλοκάρει μια γρήγορα κινούμενη μπάλα.

• Το περπάτημα αφού το μάθουμε στην παιδική ηλικία, μετά γίνεται  υποσυνείδητα.

• Η αναπνοή γίνεται υποσυνείδητα. Δεν πέθανε ποτέ κανένας άνθρωπος επειδή “ξέχασε” να πάρει ανάσα.

• Η ερωτική έλξη είναι σε μεγάλο βαθμό υποσυνείδητη. Μόλις δω μια ωραία γυναίκα, δε χρειάζεται να μετρήσω σωματικές αναλογίες, δε χρειάζεται να εξηγήσω γιατί είναι όμορφη για να μου αρέσει. Αυτόματα νιώθω μια έλξη για την εικόνα της. Οι (συνειδητές) εξηγήσεις του “γιατί τη βρίσκω όμορφη” ακολουθούν πάντα μετά.

• Η ονειρική μας ζωή κυριαρχείται ολοκληρωτικά από το ανεξέλεγκτο υποσυνείδητο.

Τελικά το υποσυνείδητο καταλαμβάνει περίπου το 95% της σκέψης μας! Εκεί είναι αποθηκευμένες όλες οι εμπειρίες της ζωής μας. Το υποσυνείδητο λειτουργεί σαν ένα κασετόφωνο, το οποίο καταγράφει τις εμπειρίες μας. Συχνά η διαδικασία αυτή γίνεται αυτόματα, όχι μόνο χωρίς έλεγχο, αλλά συχνά χωρίς καν την παρατήρηση της συνείδησης. Το υποσυνείδητο δεν επιλέγει ποιες πληροφορίες θα συγκρατήσει. Δέχεται και αποθηκεύει όλες τις πληροφορίες, άνευ διακρίσεως. Δεν προσδιορίζει τι είναι σωστό και τι λάθος, απλώς αποθηκεύει ό,τι βιώνουμε.

Σε αντίθεση με τη συνειδητή, η υποσυνείδητη σκέψη είναι πολύ ισχυρότερη στη δυνατότητα επεξεργασίας πληροφοριών. Για να αναλύσει και να ελέγξει η συνειδητή σκέψη όσα κάνουμε κάθε μέρα υποσυνείδητα, θα χρειαζόταν τεράστια ενέργεια, ενώ υποσυνείδητα γίνονται με άνεση.

Παράδειγμα: πηγαίνοντας στη δουλειά κάθε πρωί με το αυτοκίνητό μας, ταυτόχρονα: Οδηγούμε, νιώθουμε τη δροσιά του αέρα που μπαίνει από το παράθυρο, απολαμβάνουμε τη μουσική, μυρίζουμε μια ανθισμένη πασχαλιά, θαυμάζουμε έναν περιποιημένο κήπο, ένα χαριτωμένο παιδάκι, μια όμορφη γυναίκα και όλα αυτά τα κάνουμε όσο μιλάμε σε ανοικτή ακρόαση με το κινητό μας τηλέφωνο! Φαντάζεστε να είχε αναλάβει αυτές τις δουλειές μόνο η συνείδησή μας; Θα είχαμε πάθει σίγουρα τροχαίο ατύχημα. Αντίθετα μέσω του υποσυνείδητου τα καταφέρνουμε μια χαρά. Δε χρειάζεται να ξέρουμε πώς τα καταφέραμε, δε χρειάζεται να θυμόμαστε όλα όσα κάναμε, σημασία έχει ότι έγιναν όλα σωστά.

ΤΑΧΥΤΗΤΑ. Το υποσυνείδητο όπως φαίνεται από όλα τα παραδείγματα που αναφέρθηκαν δεν είναι απλώς γρήγορο, είναι αυτόματο! Έρευνες έχουν δείξει ότι το υποσυνείδητο λειτουργεί περίπου 30.000 φορές γρηγορότερα από τη συνείδηση.

ΟΡΘΟΤΗΤΑ. Κάτι αξιοθαύμαστο με το υποσυνείδητο, είναι ότι αν και είναι ανεξέλεγκτο, συνήθως έχει δίκιο! Αξιολογεί σωστά πότε πρέπει να φοβηθούμε από κάτι επικίνδυνο, πότε να γοητευτούμε από κάτι ωραίο, πότε και πώς πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τις υποσυνείδητες δεξιότητες (περπάτημα, οδήγηση, κλπ).

Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ορθότητα του υποσυνείδητου σε καταστάσεις κινδύνου. Ως παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε την οδήγηση. Χωρίς κανένα υπολογισμό ή καθυστέρηση, καταχωρείται ως επικίνδυνη μια προσπέραση ή μια απότομη στροφή, με άμεσο αποτέλεσμα την άμεση παραγωγή φόβου, ο οποίος λειτουργεί προστατευτικά. Το σφίξιμο στο στομάχι που νιώθουμε πριν από μια επικίνδυνη προσπέραση είναι αυτό που μας εξασφαλίζει σωστή οδήγηση και ίσως μας έχει σώσει τη ζωή.

Όταν το υποσυνείδητο κάνει ΛΑΘΟΣ...

Δείτε ένα παράδειγμα: Ένα μωρό μπουσουλώντας πάνω σε ένα μεγάλο κρεβάτι είναι πιθανό να μη σταματήσει όταν φτάσει στην άκρη του, με αποτέλεσμα να πέσει. Τότε υπάρχει η πιθανότητα αντί να πάρει το σωστό “μάθημα”, ότι “είναι επικίνδυνο να βουτά στο κενό”, να μάθει ότι “τα κρεβάτια είναι επικίνδυνα”. Είναι ένα κλασικό παράδειγμα λάθος συσχετισμού, λάθος εγγραφής στο υποσυνείδητο. Τέτοια λάθη δεν κάνουν μόνο τα μικρά παιδιά, αλλά και οι μεγάλοι. Όπως θα δείτε παρακάτω, σε τέτοιου είδους λάθος υποσυνείδητες εγγραφές οφείλεται και το κάπνισμα!

Πώς το υποσυνείδητο καταστρέφει την προσπάθεια

Όταν κάποιος αποφασίσει να κόψει το κάπνισμα, το κάνει καθαρά με τη συνείδησή του. Αυτή παίρνει την απόφαση, αυτή είναι και ο άγρυπνος φρουρός της. Κάποια στιγμή όμως ο φρουρός αυτός μοιραία θα κουραστεί. Όταν λοιπόν (σε μία γιορτή, σε μία στεναχώρια) η συνείδηση χαλαρώσει λίγο τον ελεγκτικό της ρόλο, τότε το υποσυνείδητο με αστραπιαία ταχύτητα κατακλύζει ορμητικά όλο μας το είναι. Έτσι ξαφνικά βρισκόμαστε με ένα τσιγάρο στο χέρι.

Εδώ θα χρειαστεί όλη η προσοχή σας. Ένα από τα πράγματα που είχα παρατηρήσει και μου ερέθιζε την περιέργεια όταν ξανακυλούσα στο κάπνισμα μετά από προσπάθεια να το κόψω, ήταν το γεγονός ότι ακόμα κι αν κάπνιζα ΜΟΝΟ ΕΝΑ τσιγάρο μετά από εβδομάδες αποχής, αυτό ήταν εγγύηση ότι θα γίνω ξανά συστηματικός καπνιστής.

Θυμάμαι ότι η γεύση του τσιγάρου με το οποίο ξανακυλούσα ήταν από αδιάφορη έως δυσάρεστη. Μετά και την τελευταία ρουφηξιά, ένιωθα ακόμα πιο αντικαπνιστής από ότι πριν το καπνίσω. Γιατί λοιπόν ΠΑΝΤΑ αυτό το απαίσιας γεύσης τσιγάρο, με οδηγούσε με απόλυτη βεβαιότητα στα εκατοντάδες επόμενα;

Αρχικά πίστευα ότι έφταιγε η νικοτίνη του, που όπως διατείνονται κάποιοι επιστήμονες, “προσφέρει ευχαρίστηση”. Λαχταρώντας αργότερα αυτήν την ευχαρίστηση, επιθυμούσα περισσότερα τσιγάρα. Φαινόταν απλό. Όμως ΠΟΥ ήταν αυτή η ευχαρίστηση;

Σε ένα ξανακύλισμά μου θέλησα να το ψάξω ενδελεχώς. Μετά από αρκετές μέρες αποχής, αποφάσισα να καπνίσω ΜΟΝΟ ΕΝΑ τσιγάρο και μετά να συνέχιζα τη ζωή μου ως μη καπνιστής. Αυτό το ένα τσιγάρο θα μου θύμιζε τη απαίσια γεύση του καπνού, πράγμα που υποτίθεται ότι θα με βοηθούσε να συνεχίσω την αποχή μου. Όντως ήταν δυσάρεστο. Μόλις το έσβησα, το κάπνισμα “δυσφημίστηκε” ακόμα περισσότερο μέσα μου. Λογικά θα έπρεπε να συνεχίσω την αποχή μου χωρίς ιδιαίτερο πρόβλημα.

Άρχισα λοιπόν να παρατηρώ προσεκτικά την κατάστασή μου, για να δω πού βρίσκεται τελικά η ευχαρίστηση που θα με οδηγήσει στον πειρασμό για ένα ακόμη τσιγάρο. Κλείστηκα για λίγες ώρες στο σπίτι και άρχισα να βλέπω μία ωραία κωμωδία στην τηλεόραση, έχοντας παράλληλα το νου μου σε αυτό που έψαχνα. Η διάθεσή μου ήταν καλή, δε με απασχολούσε κάποιο άλλο πρόβλημα.

Στην αναζήτησή μου για αυτήν την ευχαρίστηση του καπνίσματος, άρχισα να εστιάζω όχι μόνο στη στιγμή που κάπνισα, αλλά και στις ώρες που ακολούθησαν ΜΕΤΑ το κάπνισμά του. Αφουγκράστηκα με προσοχή τον εαυτό μου τις ώρες που ακολούθησαν. Αλλά όχι μόνο δεν εντόπισα την ευχαρίστηση που αναζητούσα, αλλά αντίθετα από το πουθενά εμφανίστηκε μια μικρή ενόχληση, μια ελαφριά ΝΕΥΡΙΚΟΤΗΤΑ, που με έκανε να κόβω βόλτες μέσα στο σπίτι. Μια νευρικότητα που ένιωσα καθαρά ότι δεν ερχόταν από κάποιο εξωτερικό αίτιο, ή από κάποια απαισιόδοξη σκέψη μου, αλλά προερχόταν από το ίδιο μου το σώμα! Μα... για μια στιγμή. Εγώ εδώ ψάχνω την ευχαρίστηση του καπνίσματος! Τι δουλειά έχει η ενόχληση; Πού οφείλεται;

Και τότε μια σκέψη άστραψε μέσα μου: Μήπως οφείλεται σε μία αφανή, ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΜΕΝΗ διαταραχή που προκαλεί η νικοτίνη στο νευρικό μου σύστημα; Σιγά σιγά κι αφού έκανα κι άλλα πειράματα έγινε ολοφάνερο. Το κάπνισμα ενός τσιγάρου μετά από καιρό αποχής, δεν προσφέρει καμία απόλαυση, αλλά αντίθετα προκαλεί δυσφορία λίγη ώρα ΜΕΤΑ! Τη δυσφορία αυτή την ονόμασα “Καθυστερημένη Ενόχληση Νικοτίνης”.

Σκέφτηκα πολύ τη φύση και την αιτιολογία αυτής της ενόχλησης, έψαξα δεκάδες πηγές και τελικά βρήκα στο βιβλίο “the nicotine trick” του Neil Casey μια αξιοθαύμαστη εξήγηση, που ταίριαζε με τις σκέψεις μου. Σας την παραθέτω με κάποιες δικές μου αλλαγές και προσθήκες:

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΧΑΡΑΜΑΔΑΣ: Φανταστείτε ότι το χειμώνα είστε μέσαστο ζεστό διαμέρισμά σας και ένας φίλος που είναι παρών, ανοίγει κατά λάθος μια μικρή χαραμάδα στην μπαλκονόπορτα, με αποτέλεσμα να πέσει η θερμοκρασία του διαμερίσματός σας, αλλά λίγο, μόνο 2 βαθμούς. Φυσικά το διαμέρισμα θα συνεχίσει να είναι ζεστό και άνετο και δε θα αντιληφθείτε τίποτα, εκτός αν κάποιος από την παρέα πει ότι “σαν να κάνει λίγο κρύο εδώ μέσα”. Όμως το ότι δεν το αντιλαμβάνεστε δε σημαίνει ότι δεν το νιώθετε! Κάπως έτσι είναι η υποσυνείδητη ενόχληση. Τη νιώθουμε αλλά δεν το ξέρουμε. Αυτή είναι η ιστορία του πρώτου τσιγάρου* μετά από πολύ καιρό αποχής. Η ιστορία αυτή μπορεί πρόχειρα να αναπαρασταθεί με το εξής σχεδιάγραμμα:

Όλα κατανοητά ως εδώ. Όπως αν πιούμε μία σταγόνα απορρυπαντικό θα περάσουμε μια δυο μέρες με δυσάρεστα συμπτώματα μέχρι να το αποβάλλει ο οργανισμός μας, έτσι και η πολύ τοξικότερη νικοτίνη του πρώτου τσιγάρου, μας βάζει σε αυτήν τη μικρή ολιγοήμερη ταλαιπωρία. Πώς όμως μια τέτοια μίζερη διαδικασία μπορεί να μας κάνει φανατικούς καπνιστές; Αυτό θα το μάθουμε σε λίγο. 

Μόλις λοιπόν νιώσουμε αυτή την ενόχληση, το υποσυνείδητο κάνει αυτό που έκανε πάντα. Καταγράφει την εμπειρία αυτόματα. Και σε αυτήν την περίπτωση η εμπειρία καταγράφεται ως άγχος! Ο λόγος που το κάνει είναι ότι τα συμπτώματά της είναι όμοια με αυτά του άγχους! Θα το διαπιστώσετε αν δείτε τη λίστα των συμπτωμάτων στη σελίδα 25. Υποθέτω πως η νικοτίνη τη στιγμή της λήψης της, κατά κάποιο τρόπο “ναρκώνει”, χαλαρώνει το νευρικό σύστημα, όμως ΑΡΓΟΤΕΡΑ το διεγείρει, ενισχύοντας το Συμπαθητικό νευρικό σύστημα, δηλαδή αυτό που είναι υπεύθυνο για την εγρήγορση και την αντίδραση μάχης ή φυγής (fight or flight). Αλλά ας μην ξεφεύγουμε με πολύπλοκες βιολογικές περιγραφές, ας πάμε στο ουσιώδες:

Πολλοί άνθρωποι αφού κάπνισαν μόνο ένα τσιγάρο, διαπίστωσαν ότι είχε άσχημη γεύση και για λίγες ώρες ή μέρες ένιωθαν χωρίς να το γνωρίζουν ένα ανεπαίσθητο στρες, λόγω της επίδρασης της νικοτίνης στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Έτσι κατάλαβαν ΣΥΝΕΙΔΗΤΑ ότι το τσιγάρο έχει άσχημη γεύση και ΥΠΟΣΥΝΕΙΔΗΤΑ ότι προκαλεί καθυστερημένη ενόχληση. Ποτέ πάλι στη ζωή τους δεν ένιωσαν την παραμικρή ανάγκη να ξανακαπνίσουν. Μόνιμα κλειδώθηκε μέσα τους συνειδητά και υποσυνείδητα η απλή ΑΛΗΘΕΙΑ ότι: το τσιγάρο προκαλεί δυσφορία και δεν προσφέρει ΤΙΠΟΤΑ.

Όμως άλλοι τόσοι άνθρωποι έκαναν το θανάσιμο λάθος να επιμείνουν, καπνίζοντας ξανά και ξανά. Γιατί; Διότι ήθελαν να ανακαλύψουν αυτό που δεν ανακάλυψαν στο πρώτο τσιγάρο, αυτό που οι συστηματικοί καπνιστές με βεβαιότητα ισχυρίζονται ότι το λαμβάνουν. Την απόλαυση.

Η ιστορία του 2ου τσιγάρου, μετά από καιρό αποχής
Αν καπνίσουμε ένα δεύτερο τσιγάρο λίγες ώρες μετά, αυτό θα δράσει ακριβώς όπως και το πρώτο! Δηλαδή παράγει μια ίδια καμπύλη ενόχλησης. Μάλιστα είναι τόσο όμοια η επίδρασή του, ώστε η καμπύλη ενόχλησης του πρώτου τσιγάρου ΔΙΑΚΟΠΤΕΤΑΙ, για να ξεκινήσει η πανομοιότυπη καμπύλη ενόχλησης του δεύτερου. Δηλαδή η δεύτερη δόση νικοτίνης έχει μία αξιοπρόσεκτη, περίεργη, σχεδόν μαγική χημική ιδιότητα, να μειώνει την δυσφορία που δημιούργησε η προηγούμενη δόση!* Αυτό μάλλον το πετυχαίνει επειδή καταστέλει με κάποιο χημικό τρόπο την ελαφρά υπερδιέγερση που προκάλεσε το 1ο τσιγάρο στο Συμπαθητικό Νευρικό Σύστημα (θυμίζω ότι το ΣΝΣ είναι το μέρος τους Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος που μας κρατά “τσιτωμένους”, σε εγρήγορση). 

Το σχεδιάγραμμα ενόχλησης – χρόνου θα ήταν τώρα κάπως έτσι:

* Το πώς το καταφέρνει δεν έχει τόσο σημασία. Θα μπορούσα να σας το περιγράψω, αναφερόμενος στην ντοπαμίνη, στους υποδοχείς νικοτίνης του  εγκεφάλου, τις ορμόνες, όπως έχω δει ότι κάνουν άλλοι συγγραφείς. Ενώ όμως έτσι θα σας έδινα βιολογική περιγραφή στην άνοδο και πτώση της καθυστερημένης ενόχλησης, θα ξεφεύγαμε από το θέμα μας, θα χάναμε την ΟΥΣΙΑ του φαινομένου. Παρά την πιθανώς αντίθετη άποψη κάποιων ερευνητών, η ουσία σε αυτό το θέμα προσεγγίζεται ψυχολογικά, όχι μέσω κουραστικών και πολύπλοκων χημικών αναλύσεων της βιολογικής διαδικασίας. Όσο κι αν έχουν προχωρήσει αυτές οι αναλύσεις, απέχουν πολύ από το να δώσουν ΕΞΗΓΗΣΗ στο κάπνισμα. Κατά τη γνώμη μου το καλύτερο σημείο που ίσως θα μπορούσαν κάποτε να φτάσουν οι βιολογικές έρευνες, είναι μία μέτρια βιολογική ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ της διαδικασίας

Αν δεν καπνίζαμε, το σώμα αυτόματα θα απέβαλε τη νικοτίνη και θα απαλλασσόταν για πάντα από την αργοπορημένη ενόχλησή της. Όμως ένα δεύτερο τσιγάρο μας πηγαίνει πάλι στην αρχή της διαδικασίας. Προσέξτε την κάθετη πτώση της ενόχλησης όταν ανάψουμε το 2ο τσιγάρο. Αυτή η πτώση γίνεται αισθητή στον καπνιστή ως “απόλαυση” ή “χαλάρωση”, ενώ στην πραγματικότητα είναι απλά η διακοπή της καθυστερημένης ενόχλησης της νικοτίνης του προηγούμενου τσιγάρου.

Όμως από τα επόμενα τσιγάρα αρχίζει σιγά σιγά να βρίσκει αυτό που ονομάζει “απόλαυση”. Γιατί; Διότι υπάρχει “διαθέσιμη ενόχληση” για ναανακουφίσει!
Το περίεργο γεγονός ότι αν και δυσάρεστο, το “τσιγάρο ξανακυλίσματος” καταφέρνει πάντα να μας ξανακάνει συστηματικούς καπνιστές, είναι η καλύτερη απόδειξη για όσα διαβάσατε παραπάνω ότι και το πρώτο και όλα τα άλλα τσιγάρα δεν προσφέρουν απόλαυση, αλλά (καθυστερημένη) ενόχληση.

“ΔΩΡΟΕΠΙΤΑΓΗ” ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΝΟΧΛΗΣΗΣ
Όταν το νευρικό σύστημα παρενοχλείται από την νικοτίνη, το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα άγχος, όπως σας ανέφερα παραπάνω στην ιστορία του πρώτου τσιγάρου. Ανέφερα το “άγχος” μόνο για λόγους συντομότερης παρουσίασης της όλης ιδέας. Μπορεί να είναι και ΘΥΜΟΣ, δηλαδή το αντίθετο αρνητικό συναίσθημα του άγχους. Μπορεί να είναι και μια μικρήΔΥΣΤΥΧΙΑ ή θλίψη. Η ενόχληση νικοτίνης μπορεί να μιμείται ΟΠΟΙΟΔΗΠΟΤΕ αρνητικό συναίσθημα ή ακόμα και αίσθηση. Πχ. βαρεμάρα, μελαγχολία, φόβος, πανικός, ακεφιά, φθόνος, ΠΕΙΝΑ, υπερκινητικότητα. Ακόμα και τη ζέστη ενός καύσωνα! 

Παραδείγματα: Αν σε κάποιον καπνιστή κλέψουμε τα τσιγάρα του σε περίοδο καύσωνα, αυτός θα νομίσει ότι ο καύσωνας είναι εντονότερος! Όταν πριν από πολλά χρόνια με είχε εγκαταλείψει η κοπέλα μου και την ίδια περίοδο προσπαθούσα να κόψω το κάπνισμα, η ζωή μου υπό το βάρος της καθυστερημένης ενόχλησης νικοτίνης φαινόταν να γεμίζει με επιπλέον ΘΛΙΨΗ, επειδή ήμουν ήδη θλιμμένος. Όταν το έκοβα πριν από τις εξετάσεις στο πανεπιστήμιο, η ζωή μου φαινόταν να γεμίζει με περισσότερο ΑΓΧΟΣ, επειδή ήμουν ήδη αγχωμένος. 

Εκεί που θέλω να καταλήξω, είναι ότι η ενόχληση νικοτίνης μπορεί να ΜΕΤΑΜΦΙΕΖΕΤΑΙ σε οτιδήποτε αρνητικό μας απασχολεί κι έτσι να το μεγεθύνει μέσα μας. Είναι δηλαδή σαν να λαμβάνουμε μία “δωροεπιταγή ψυχολογικής ενόχλησης”, την οποία αναγκαστικά εξαργυρώνουμε, ενσωματώνοντάς την σε όποιο αρνητικό συναίσθημα ή αίσθηση μας απασχολεί ανά πάσα στιγμή.

* Κάποιοι λίγοι αναφέρουν ότι τους φάνηκε απολαυστικό, αλλά ξέρετε γιατί το λένε; Διότι υπέφεραν πολύ από την εσωτερική σύγκρουση μέσα τους για το αν θα καπνίσουν ή όχι. Αυτό που απόλαυσαν δεν ήταν το τσιγάρο, αλλά η εσωτερική ειρήνη που επιτέλους απολάμβαναν μετά από τη λυσσασμένη μάχη που έδωσε ο μισός τους εαυτός που ήθελε να καπνίσει με τον άλλο μισό που δεν ήθελε να καπνίσει. Αν ήταν στοιχειωδώς παρατηρητικοί και αντικειμενικοί, θα ήξεραν αυτό που ξέρουν και οι άλλοι, ότι το τσιγάρο ξανακυλίσματος είναι δυσάρεστο.

*Από το βιβλίο του Θ. Αποστόλου 

"Πως να απαλλαγείτε από το κάπνισμα πανεύκολα"

Μπορείτε να κατεβάσετε τις 90 πρώτες σελίδες του βιβλίου από εδώ ή αλλιώς επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.skeftomai.gr